Хитойга қандай бориб қолганим ҳақида ҳикоя

Исмим Фаёз, яқинда 23 ёшга кирдим. Асли Навоий вилоятиданман. Тошкентдаги Шарқшунослик университети тақдиримни ўзгартириб юборган. Тошкентга умрида келмаган оддий қишлоқ йигитининг кўнглига бу университет қандай келиб қолди, тўғриси ўзим ҳам ҳайронман!

Эсимда, бу ўқишни танлашимга таниш аканинг тавсияси сабаб бўлганди. Ўшанда эришиб бўлмайдиган орзудек туюлган бу маскан менга. Энг юқори ўринларда грант асосида ўқишга қабул қилиндим, бир муддат гангиб қолдим, ишонмадим, туш кўряпман деб ўйлагандим. У пайтдаги ҳаяжон, таассуротлар, эҳ-ҳе сўз билан таърифлаб беролмайман.

Лекин ҳозир бу ҳақида гапирмоқчи эмасман. Хитойга қандай қилиб келиб қолганим ҳақида сўзлаб бераман.

Шарқшуносликка киришимдан асосий мақсад чет элга кетиш бўлган. Хитой тилида грантлар кўп бўлиши ва юртимизда бу тилнинг нуфузи яқин ўн йилда анчагина ошиши кутилаётганлиги сабаб айнан Хитой тили факулътетини танлагандим. Ишонсангиз, биринчи курсда Хитой тили ҳақида умуман тушунчага эга бўлмаганман. Худди адашиб янглиш ерга кириб қолгандай ҳис қилардим ўзимни. Муаммо мендами десам, бошқа курсдошларимда ҳам шу аҳвол. Кейин бир устоздан иккинчи ва учинчи курсда Хитойда бир йил амалиётга бориш имконини берувчи стипендияга танлов бўлишини эшитдим-у, ҳаётимда йўлчи юлдуз пайдо бўлди. Эндиги мақсад уни ютиш эди. Жон-жаҳдим билан ҳаракат қилишга киришдим, дарслар ҳам секин-аста кучайиб, қизиқарлироқ туюлиб бошлаётганди, лекин тўсатдан биринчи курснинг охирларида коронавирус тарқалди, унинг ўчоғи Хитой бўлгани учун бутун бошли давлат чегаралари чет эл учун ёпилди.

Ана энди кўринг депрессияни! Ўзи стрессда юрибмиз, камига мен курс сардори. Ўзим тушкун аҳволда бошқаларга ҳам мотивация беришим керак эди, лекин қандай қилиб?!

Кўпгина курсдошларимиз Хитой камида 4-5 йилдаям очилмайди, очилсаям яқин 10 йилда ўзини тиклаб ололмайди, мен бошқа, масалан инглиз тилини ўрганиб, магистратурани Европада ўқийман дейишди.

Хитой тили дарслари ҳам бир маромда кетмасди. Бир семестрнинг ярмини онлине, ярмини оффлине ўқиган пайтларимиз ҳам бўлганди. Уям ўзига яраша, чала-чулпа.

Иккинчи курсмиз. Феврал ойларида ўша грант учун танлов ўтказилди. Ҳали тил билиш у ёқда турсин, хитой тили нималигини тўлиқ тушуниб улгурмаган биз Хитой тарихчиларининг биронтасига (камина ҳам шу сафда) грант чиқмади.

Ҳаммамиз жуда хафа бўлганмиз. Кейин билсак, ўша йили грант ютганларнинг ҳаммаси Хитойга бормасдан Ўзбекистонда турган ҳолда онлине ўқиши керак бўлган экан. Давлат ёпиқку.

Яна бир жиҳати, бу грантни кетма-кет икки марта олиш имконсиз. Шунинг учун энди ўйлаб қарасам, ўшанда грант ютолмаганимизда ҳам анча ҳикмат бўлган экан...

Ва ниҳоят, учинчи курсда ўтказилган танловда ушбу грантни ютиб, Хитойда малака ошириш имконини қўлга киритдик! Энди ягона масала, Хитой ҳалиям ёпиқ, давлат қачон очилиши эса номаълум эди.

2022 йил сентябр. Одатдагидай ўқиш бошланди. Биз ҳалиям қаерга боришни, қандай қилиб Хитойга кетишни билмай юрибмиз, ҳам Хитойдаги университетда онлайн дарсда ўтирамиз, камига офлайн Шарқшуносликка ҳам борамиз. Тоза аросатда қолиб кетгандик.

Келишув бўйича, Хитой ҳукумати грант ютган талабаларнинг Хитойдаги барча харажатларини қоплайди, ётоқхона билан таъминлайди. Ўзбекистон томон эса талабаларга бориб-келиш авиабилетларини олиб бериши керак эди.

Бизда Хитойга кетиш учун ҳамма ҳужжатлар тайёр, грандлар ютилган, Хитойдаги университетларимиз жон деб кутишмоқда, амаллаб Пекинга бориб олсак бўлгани, аммо билетлар қиммат эди. Хитой ёпиқ, энди-энди чегаралар очилиб, ойда бир-икки марта чартер рейслар қўйилаётган пайтлар. Яна бир “сюрприз” эса, Тошкентдан Пекинга тўғридан тўғри рейс умуман йўқлиги, бориям бекор қилингани эди.

Шу зайлда Хитойга кетмоқчи бўлган, юрагида ўти бор тўрт-беш талаба бирлашиб, ҳар куни университетимиз халқаро бўлимидаги масъуллардан тайинли жавоб олиш учун кун бўйи сарғайиб ўтирардик. Гранд ютган баъзи “сафдошларимиз” нима қиласизлар ўқитувчилар билан яхши-ёмон бўлиб, иложи бўлса, аллақачон жўнатишарди. Майли, ҳадемай яна онлайн таълимга қайтарканмиз, мазза, деб ўзи йўқ мотивациямизни баттар ўлдиришга ҳаракат қилишарди.

Томонлар келишувига кўра, Олий таълим вазирлигимиз талабаларга чипта олиб беришга масъул экан. Буни эшитишимиз билан ҳалиги тўрт-беш талаба манзилни университетдан вазирликка ўзгартирдик.

Агар бизни ўқишдан ҳайдашса, ўшанда “Ёшлар овози” газетасида масъул котиб бўлиб ишлайдиган акамга камераларингизни тайёр қилиб, бошлиғингиздан рухсат олиб туринг, биз билан интервю қиласиз, суриштирув ўтказасиз деб тайинлаб ҳам қўйгандим.

Хуллас, вазир чет эл сафарида дейишларига қарамасдан ҳар куни кечгача вазирликда ўтирадиган бўлдик. Ўшанда ҳатто ректоримиз номига очиқ хатми, шикоятнома дейиладими билмайман, шуни ёзиб, проректоримиздан роса гап ҳам эшитгандим.

ОТМ вазиятни ўрганиб, бизга узил-кесил билет олиб бермаслигини маълум қилишди. Сабаби, биринчидан, қарорда вазирлик Тошкент-Пекин йўналишидаги билетни олиб бериш учун келишган, бу қатнов эса тўхтатилган, Хитойга фақат Тошкент-Хиан рейси қатнаб, у ҳам аниқ тартиблаштирилмаган, қачон маълум йўловчи йиғилса, самолёт учаётган эди.

Иккинчидан, ўша пайтда Хитойга учиш камида 1500-2000$ га кўтарилиб кетгани учун вазирлик бюджетида бунча талабага олиб берадиган даражада маблағ йўқлиги айтилди.

Хуллас, биз ҳам охиригача бордик, тўхтамадик, талаб қилавердик. Хитойдаги ўқишимизга бормасак, бизга онлайн дарс ўтмаслигини, грандимизни куйдиришларини айтиб вазирлик эшигини қоқишдан тўхтамадик.

ОТМ дагилар охири муросага келишга рози бўлишди. Ўшанда “чартер рейс” билетларини сотиб оламан деб кўпчилик алданиб қолаётгани, фирибгарлар урчигани учун масъуллар билет сотувчилар билан муҳокама ўтказадиган бўлди.

Ўшанда билетлар бир хитойлик томонидан сотиларди. Вазирликдагилар у билан учрашишди, билет бўйича муросага келинди. Ўшанда ҳам ҳалиги юрагида ўти бор 4-5 талабалардан бири ўртада таржимонлик қилиб турганди. Бошқа “грандчилар”дан дарак йўқ.

Ва ниҳоят бир нечта шартларга рози бўлсак, билет олиб бериладиган бўлди:

• Вазирлик Тошкент-Хиан йўналиши бўйича билет олиб беради, ўқишимизгача кетадиган жамиики харажатларни бўйнимизга олдик;

• Вазирлик фақат бир томонлама бориш билетимизни олиб беради. Қайтиш билетимизни кўтармайди. Бу ҳаётим давомида қилган энг катта таваккал эди, худди тирик қолиш умидида коронавирус қайнаб турган жарга ўзимизни отгандик гўё...

Квотага мувофиқ, грант ютган 40 талабадан 16 нафари шартларни қабул қилиб, таваккалчиликка рози бўлганди. Вақт эса шунчалик тиғиз эдики, биз ўша куни кечга томон вазирликдан уйга қайтган бўлсак, эртаси куни тонгги соат 7 да Хитойга учиб кетгандик. Ҳар бир билетимиз 26 миллион сўмдан тушганди ўшанда.

Кетдик, хурсандмиз, лекин ҳақиқий “саргузашт”лар энди бошланаётган эди.

Хитойда карантинда ўтирган кунларимиз…

Хитойга 21:00 ларда етиб бордик. Худди жиноятчиларни олиб юришгандай самолётдан то автобусгача “қизил йўлак”, билсам у хавфли ҳудуд чизиғи экан. Атроф тўла бошдан оёқ оппоқ кийинган шифокорлар, полиция ва таржимонлар (Ҳамма бир хил ўранганига ким қайси касбдалигини аниқлаш ҳам қийин эди). Расмиятчилик ишлари тугагунча нақ 2 соат қолиб кетдик.

Тугади. Автобусга ўтириб, меҳмонхонага кетсак бўлди. Хаёлимизда беш дақиқада манзилга етиб, эртароқ дам оламиз, мазза қилиб ухлайман деб ўйлагандик. Автобус нақ бир соат деганда меҳмонхонага олиб борди.

Телефонлар қуввати тугаган. Айримлар уйдагилари билан боғланиб, яхши етиб келганини айтишга улгурган, айримлар эса хавотирдаги ота-онаси билан алоқа ўрнатиш чорасини қидираётган эди.

Маскаларда, кўзидан бошқа жойи кўринмайдиган оқ формадаги хитойликлар бошдан оёқ олмани дорилагандай қандайдир суюқлик пуркаб, дизенфекция қилишарди.

Кейин бурундан, томоқдан ҳар-хил тестлар олишди. Жараён анча узоқ чўзилди. Ниҳоят, меҳмонхонага рўйхатдан ўтказиб, тўлов қилишимизни айтишди.

Яхшиям Тошкентда 200 долларни юанга алмаштириб келган эканман. Акс ҳолда билмадим, ҳолим нима кечарди... (Хитой меҳмонхоналарида долларни, умуман ҳеч қандай чет эл валютаси олинмайди, конвертация ҳам қилинмайди. Фақат юан!)

Хуллас жойлашиб телефонларни зарядлаб, уйга телефон қиламан десам, “WеЧат” дастуридан бошқа биронта иловани ишлатиб бўлмаяпти. Келаётганимда акаларнинг тавсияси билан бир нечта “ВПН” юклаб олгандим. Иш берадими десам, униян ҳеч қайсиси ишламаса денг.

Маълумот учун, хитойликлар фуқароларининг маълумотлари хавфсизлиги учун деярли ҳамма программанинг алтернативини ишлаб чиқишган. Плаймаркет, инстаграм, ютуб, телеграм, ҳатто гугл ҳам ишламайди бу ерда, ўрнига ўзларининг махсус дастурлари бор!

“WеЧат”имда кимнинг рақами кўринса, алоқага чиқиб, акамнинг, дадамнинг рақамини бердим, хавотир олмасликларини тайинладим, тез орада ўзи алоқага чиқаркан деб етказишини илтимос қилдим.

Шундай қилиб, коронавирус ўчоғи бўлмиш Хитойи азимда карантиндаги ҳаётимиз бошланди. Бизни меҳмонхонага қамаб қўйишди, хона эшигидан бир қадам нарига чиқолмаймиз. Ҳатто қўшни хона билан ҳам телефон орқали боғланардик.

Бу меҳмонхонада етти кун турдик ва карантиндан чиқиб, ҳамма секин-аста ўқишга кирган шаҳарларига жўнай бошлади. Фақат Пекинга кетадиган 3 нафар талабадан ташқари, улар сафида яна мен ҳам бор эдим.

Биз бошқа меҳмонхонага кўчиб, қўшимча 3 кун кучайтирилган карантинда туришимиз керак экан. Ўша пайтдаги Хитой қонунларига кўра, пойтахтга кирмоқчи бўлган одам 10 кун карантинда сақланиши ва соғлигида ҳеч қандай салбий аломатлар кузатилмасагина Пекинга кириши мумкин бўлган.

Шу тариқа яна 3 кун Хианда қолиб, кейин Пекинга отландик. Ҳалиям назоратдамиз, ҳар тараф оқ кийимли кишилар. Пекинга етиб боришимиз билан университетимиздагилар бизга такси ва хушмуомала ходимларни жўнатиб, чиройли кутиб олишди. Кафтларида кўтаргандай алқаб-ардоқлаб университетга олиб боришди-да, яна карантинга тиқиб қўйишди.

Биз яна 2 ҳафта карантинда ушланиб, ундан сўнг университет ҳудудига чиқишимиз мумкин эди. Хона эшигидан бир қадам ташқарига чиқиш ҳам ман этилганди. Ҳар куни ўзлари овқат келтиришарди, ҳалол деган ёзув бўлса ҳам фақат гуручини ердим. Омадим келса, ташқаридагиларга дўкондан мева ёки чипслар олиб келтириб, амаллаб қоринни алдардим.

Ва ниҳоят Хитойга учиб келганимиздан 24 кун ўтгач бизга “соғлом инсонлар” каби ташқарида бемалол юриш ҳуқуқи берилди. Лекин энди университет ҳудудидан ташқарига чиқиш тақиқланган эди. Майли, шунинг ўзига ҳам қанчалик қувонганимни таърифлаб беролмайман!

Хитой тили энг қийинмас, энг қизиқ тил

Хитой тили дунёдаги энг қийин тил бўлишига қарамасдан жуда қизиқарли, ўрганилиши осон тил ҳисобланади. Хитой тилига қизиқишимга Хитойнинг сўнгги йилларда ўсиб бораётган иқтисодиёти, хитой тилида сўзлашувчилар имкониятларнинг кўплиги сабаб болган.

Хитойда таълим олишнинг яхши томонлари кўп. Айниқса, сиз хитой тилини ёки бирор мутахассисликни хитой тилида ўрганмоқчи бўлсангиз Хитойга келиб ўрганганингиз яхши. Барибир бу ерда берадиган муҳитни бошқа ҳеч қайси жой беролмайди.

Қолаверса, Хитой тилининг менга ҳалигача қийин бўлган жиҳатлари бор. Масалан тонлари. Хитой тилининг асосий ўзакларидан бири бу хитой тилини тонлари ҳисобланади. Яни битта сўзни қанақа айтишингизга қараб тўрт хил маъно ҳосил қилса бўлади. Бизнинг она тилимизда бу нарса бўлмагани учун шу жойида қийналаман.

Хитойга грант ютиш

Грант ҳақида эса қийинчилик йўқ деб ҳисоблайман. Бу лотореяга ўхшаган нарса десак бўлади. Агар сизда сертификат бали юқори бўлса ва тўғри университет танлай олсангиз, сизни грант ютиш даражангиз 70-80% деб бемалол айта оламан. Ўзим грант топширганда иккита фулл грант чиққанида бунга амин бўлганман.

Пекиндек катта шаҳарда “тирик қолиш”

Хитой ёқадими? Ҳа! Хитойнинг ёққан томонлари бу ерда яшаш осон. Ҳаёт қизиқроқ. Саёҳат қилиш қулай. Дунёдаги энг хавфсиз мамлакат. Одамлари пунктуал. Ёқмаган томонлари биринчи навбатда овқатлари. Кейин мулоқот чегаралари деб ўйлайман. Баъзида зерикиб кетганимдан хитой тилида умуман гапиргим келмайди. Яна бир томони Ўзбекистонга қараганда яшаш қимматроқ. Биз талаба бўлганимиз учун унчалик билинмайди. Уй ижараси, машина, такси, озиқ-овқат харажатлари ривожланган шаҳарларида бизга қараганда анча қимматроқ.

Хитойдан ўрганадиганларимиз…

Тартиб-интизом. Ўзим шахсан қойил қолганман. Оддий мактаб ўқувчисидан тортиб, катта-катта завод ва компанияларни ходимларигача берилган топшириқни ўз вақтида айтилганидай қилиб бажаришади.

Хитойликларни бизга ўхшайдиган ва ўхшамайдиган томонлари жуда кўп. Масалан улар ҳам худди биздек жуда меҳмондўст халқ. Кимгадир ёрдам беришдан ҳеч қачон ўзини аямайдиган халқ. Бир марта кечаси йўлда телефоним қуввати тугаб, йўловчилардан ўқишимга қандай боришимни, имкони бўлса телефони харитасидан манзилни кўриб олишимни сўраганимда ҳеч иккиланмай телефони харитасини ёқиб бериб, яна бемалол ўзим билан олиб кетиб, эртасига қайтариб олиб келишим мумкинлигини айтганди. Ўхшамайдиган одатларига келадиган бўлсак, қариялари жуда ҳаракатчан. Шунин учун ҳам менимча кўп яшашади. Ҳар куни эрталаб боғларда бадантарбия қилиб юрган чол кампирларни кўриш бу ерда одатий ҳол.

Хитойда таълим сифатлими?

Таълим тизимидаги асосий фарқ бу ерда ўқиш биринчи ўринда. Хитойдаги барча таълим масканларида ўқувчилар ўқитувчини ўз отасини ҳурмат қилгандек эъзозлайди. Ўқитувчига гап қайтарилмайди. Вазифалар ўз вақтида тайёрланади. Рақобат анча кучли. Ўз навбатида камчиликлар ҳам бор деб ўйлайман. Кўп ота-оналар мактаб таълимидан кўнгли тўлмай қўшимча репититорларга беради. Ўқувчилар орасида таълимдан кўнгли қолиб кетиш ёки семириш кўз нурининг заифлашиш ҳолатлари кўп учрайди.

Хитойда тилни билмаган хорижликлар

Бу ердаги ватандошлар агар хитой тилини билишса деярли ҳеч нарсадан қийналмай ишлайди. Фақат таом ва юрт соғинчи қийнайди. Хитой тилини билмаган одамга бу ерда яшаш анча қийин. Бу ерда ҳамма нарса интернетлаштирилган ва ҳаммаси хитой тилида. Ҳатто инглиз тили оммалашмаган. Ўқиш, овқат буюртма қилиш, такси чақириш, жамоат транспортидан фойдаланиш, ҳатто ҳожатхона қоғозини олиш ҳам телефон орқали яъни ҚР cоде орқали амалга ошади.

Сўнгги йилларда таълим ва бизнес учун келадиган ўзбеклар сони кўпайиб қолди.

Хитой қиммат шаҳар!

Тўғри, айниқса Пекин яшаш учун қиммат шаҳар. Ўзбекистон билан солиштирганда анча фарқ қилади. Биз фулл грант ютиб келганимиз учун умуман пул сарфламаймиз. 3000 юан (400 $) стипендия оламиз. Ўқишни ичидаги ошхонадан овқатлансак, бир ойга бемалол етади. Лекин у пулга ташқаридан квартира ижарага олиб бўлмайди. Бундан ташқари шангҳаи гуангзҳоу чонгқинг каби шаҳарлари ҳам шунақа қиммат. Лекин хитойда ҳам арзон шаҳарлар бисёр. Аҳолини даромадидан келиб чиқиб оладиган бўлсак, арзон шаҳарлари ҳам бор.

Хитой тадбиркорлар учун

Тадбиркорлик учун яхши шаҳар. Бутун дунёдаги маҳсулотларнинг 60-70 фоизи Хитойда ишлаб чиқарилади.

Ишчи виза олиш қийинми?

Хитойда ишлаш учун ишчи виза керак бўлади. У визани сиз фақат Хитойдаги компания ёки завод таклиф хати билан олсангиз бўлади.

Хитойда ишчи виза бўлмаса ишлаш таъқиқланган. Полиция аниқласа катта жарима солиши ёки депорт қилиши мумкин. Лекин хитой тилини билмасдан инглиз тилида дарс бериб юрганларни ҳам топиш мумкин. Эплаган одамга булар муаммо эмас.

Хитой тилини билиш самарали (ми)?

Ҳозир хитой тилини билган одам учун имкониятлар Хитойни ўзида ҳам Ўзбекистонда ҳам, бошқа чет давлатида (масалан инглиз хитой тилини мукаммал билса сингапурда) иш топиш қийин эмас. Ҳозир мен билан бирга ўқиган танишларим яхшигина ойлик маошга ишлашяпти. Лекин ҳамма соҳада бўлгани каби бу тилни ҳам мукаммал ўрганиш керак. Баъзилар 4-5 йил умрини сарфлаб тил ўрганолмай жуда арзон пулга хитойларни ҳам ҳайдовчилигини ҳам ҳисобчилигини ҳам таржимонлигини қилади. Устозларимиз агар бу тилда қобилият бўлмаса эртароқ бошқа соҳада ўзини синаб кўриш керак деб кўп айтарди.

Хитойдаги таржимонлик фаолиятим

Ўзбекистондан юртдошларимиз иш билан келишса ва мен таржимонлик қилсам хурсанд бўламан. Ҳам ватандошлар билан маза қилиб ўзбекча суҳбатлашаман ва яқиндан танишаман. Ва бу иш текинга эмас, яхшигина ҳақ эвазига қилинади.

Расмий тарзда ўтган таржимонлигим ҳақида айтиб бермоқчиман. Шу йилнинг бошланиши. Адашмасам 18 январь эди. 24 январьда Президент Шавкат Мирзиёевнинг Хитойга ташрифи кутилаётганди. Шу муносабат билан ўн иккита вилоятдан Хитой провинсияларига делегациялар келиб, у ердаги шаҳар ҳокимлар, тадбиркорлар, ишлаб чиқарувчилар билан музокаралар ўтказишганди.

Бизнес форумлар ташкил этилган, икки ўртада муҳим шартномалар имзоланганди. Камина Фарғона вилояти делегацияси таркибидаги тадбиркорга таржимонлик қилганман.

Таржимонлик мазза, обрўли инсонлар,муҳим шахслар ҳашаматли ҳаёт, саёҳатлар... лекин танганинг иккинчи томони ҳақида ҳам айтмасам бўлмайди. Демак, таржимонлар учун ТОП тавсияларимни бериб ўтсам.

Маслаҳатим асосан Хитойда яшаётган таржимонлар учун, бошқа жойларда тўғри келмаслиги мумкин, мен ўз тажрибаларимдан келиб чиқиб реал кейсларни бўлишяпман, хулоса ўзингиздан!

• Келаётган меҳмонлар сизга ҳамма нарсани тўлиқ ишониб келишади. Аеропортдан кутиб олиш, арзон ва қулай транспорт топиш, яхши меҳмонхонага жойлаштириш, ҳалол емакхоналарга олиб бориш... ҳаммаси сизнинг бўйнингизда бўлади. Мен одатда шундай келишаман ва ишимга яраша ҳақ оламан.

• Юқоридаги нарсаларни камида 4-5 кун олдин ҳал қилиб, меҳмонхоналарни брон қилиб қўяман. Уларнинг режасига қараб ўзингиз учун йўл харитаси тузиб оласиз. Чунки меҳмонлар тилни, шаҳарни билмайди, Хитойдан қандай таассуротлар билан қайтишининг 99.9%и сиз кўрсатган хизматга боғлиқ!

• Бир куни Хитойнинг анча чекка ҳудудига бир завод билан музокара ўтказиш учун кетдик. У ёқда умуман мусулмон одам ёки ошхона топиш имконсиз. Бир-иккита ҳалол деб ёзилган емакхоналар бўлган, лекин барибир овқатланмаганмиз, ишонмаганмиз умуман.

Бу жиҳатларга ҳам тайёр туринг, чунки Хитойда энг биринчи эътибор қилишингиз керак бўлган жиҳатлардан бири ҳалол овқатлан(тир)иш!

Ўшанда 2 кун умуман тайинли овқатланмаганмиз, “Старбуcкс”дан олинган ширинликларга тушлик, дўкондан олган нон, печене/кексларимизга кечки овқат егандик...

• Яна бир ҳолат. Ўртоғим таржимонликка чиқди, Хитой томон ишни вақтида битириб, буюртмани тайёрлаб бериша олмаган. Ҳамюртларимиз эса келиб, буни талаб қилишаётган эди. Ўқиш пайти. Ҳалиги бола уларнинг иши билан 2 ҳафтача юрганди, дарслардан қолиб кетиб, соғлигимда муаммо бўлиб қолди деб устозларга анча баҳоналар тўқиган. Ишни битирмаса бўлмайди, бошқа таржимон чақириш тўғри келмайди, чунки у бола ишни олганди, бошқа одам чақириб, вазиятни яна бир бошдан тушунтириб ўтирмайди ҳеч ким. Бундай ҳолатлар ҳам учраб туради, тайёр тураверинг...

Яқинда таржимонлик иши билан баландлиги бўйича дунёда 3-ўринда турувчи (632 метр) “Shanghai tower”га чиқдик. Нақ 118-қаватга бўлдик. Ердан 546 метр баландликда. Энг қизиғи, бу масофани 1 дақиқага ҳам қолмасдан босиб ўтасиз. Юқоридан кўринадиган шаҳар манзарасини эса таърифлашга ожизман.

Хитойдаги овқатлар алоҳида мавзу

Университетдаги таомлар ҳақида гапириб бермоқчиман. Овқатлари ҳамёнбоп, ширин, ҳалол-харом таомлар, гўшт, лағмон, гуруч, мева-чева, сув, шарбатдан тортиб, музқаймоққача бор. Бир овқатланишим ўзимизнинг пулда 15-20 минг сўмга тўғри келади. Бу кўчадаги нарх-наводан 2-3 баравар арзон дегани.

Хитойда ишчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари

Хитойда меҳнат қонунлари анча қаттиқ тартибларга асосланган. Ҳеч қайси ходим белгиланган вақтдан ортиқча ушлаб турилишга мажбур эмас. Ҳатто баъзи заводларга катта -катта шартномаларни имзолаш учун борган пайтларимизда ҳам дам олиш куни бўлгани учун бир кун кутиб қолганмиз. Улар учун шартномани қанчалик катталиги, сизни шунча узоқдан келганингиз аҳамиятга эга эмас. Ўқитувчиларда ҳам шундай. Агар қўшимча соат ишласа, қўшимча ҳақ олади.

Хитойда қандай машиналар урфда?

Хитойнинг электромобиллари юртимиз бозорида яхши сотилмоқда. Пекинда яшаганимиз учунми бу ерда Jetour, dongfeng, cherry моделларини учратмаганман. Булар ҳам бизга ўхшаб чет эл машиналари, БМW, Мерcедес бенз, Wолксwаген, Тоёта машиналарига харидоргир, лекин BYD hongqi,lixiang ҳақиқатдан хитойда ҳам урфда.

Келажакда…

Хитойда бизнес ва компания очишни ният қилганман. Қолаверса, ўзбек ошхонаси очиш режаси ҳам йўқ эмас. Зеро Хитойга келган ўзбеклар овқатларга қийналишмасин. Сабаби бу ерда овқат масаласи ҳамма ўзбекни нозик жойи бўлса керак. Хитойда ҳам мазали овқатлари кўп. Ўзимга ҳотпот, малатанг кабилар ёқади. Бундан ташқари уйғур, дунган ошхоналарида ҳам ҳалол овқатларни топиш мумкин. Лекин барибир ўзимизни манти, ош, қайнатма шўрва, шашлик, сомсаларимизга тенг келмайди.

Феруза Раҳимова ёзиб олди.

Ishonch.uz