Кун сайин ер юзида иқлим ўзгариб бормоқда. Ҳар томондан ифлосланиб бораётган ҳаво ва сув, йўқолиб кетаётган ҳайвонот ва ўсимлик дунёси… Бу вазиятда ҳар бир дақиқа муҳим. Қуйида XXI асрнинг энг долзарб 10 экологик муаммосини кўриб чиқамиз. Зотан, уларнинг ҳар бири нафақат замонавий дунёга, балки бизнинг шахсий ҳаётимизга ҳам хавф солиши мумкин.

Иқлим ўзгариши

Глобал исиш ортидан келаётган иқлим ўзгаришлари сўнгги ўн йилликларда инсоният учун энг катта экологик таҳдидга айланди. Ер шаридаги ҳарорат ортиши қурғоқчилик, денгиз сатҳининг кўтарилиши, тўфон ва бўронлар каби табиий офатларнинг кўпайишига олиб келмоқда. Халқаро миқёсда Киото протоколи ва Париж келишуви каби ҳужжатлар қабул қилинганига қарамасдан, кўплаб мамлакатларда ҳали ҳам кескин чоралар кўрилмаяпти.

Энергия манбалари: қазилма ресурслардан қачон воз кечамиз?

Қазиб олинадиган ёқилғилар – кўмир, нефт ва газ – нафақат энергия манбаи, балки атмосферани ифлослантирувчи асосий омилдир. Бугун дунё бўйлаб ишлаб чиқарилаётган иссиқхона газларининг катта қисми шундай станцияларда ишлаб чиқарилади. Қуёш, шамол ва гидроэнергия – муқобил ечимлар сифатида қаралмоқда, аммо улар ҳали умумий эҳтиёжларни тўлиқ қоплай олмаяпти.

Сув ресурслари

Қишлоқ хўжалигида самарасиз суғориш, ўғит ва пестицидлардан ноўрин фойдаланиш сув ресурсларининг ифлосланишига сабаб бўлмоқда. Кўплаб давлатларда ичимлик суви танқислиги юзага келяпти.

Биологик хилма-хилликнинг йўқолиши

Ердан ноўрин фойдаланиш – ўрмонларни кесиш, шаҳарлаштириш, саноатлаштириш – қимматли экотизимларнинг йўқолишига олиб келмоқда. Австралияда 1500 дан ортиқ ҳайвон турлари йўқолиб кетиш хавфи остида турибди. Биологик хилма-хиллик йўқолиши эса инсоният учун беқиёс хавфлар манбаидир.

Кимёвий моддалар ва заҳарли ифлосланиш

Индустриялашган жамият заҳарли чиқиндиларнинг асосий манбасига айланди. Агрокимёвий воситалар, саноат чиқиндилари ва оғир металлар билан ифлосланган ер ва сув манбаларидаги зарарни бартараф этиш жуда мураккаб жараён. Бундай моддаларнинг чиқарилишини чеклаш, қайта ишлашни йўлга қўйиш зарур.

Ҳаво ифлосланиши

Атмосферага чиқарилаётган углерод гази, олтингугурт ва азот бирикмалари иссиқхона эффектларини келтириб чиқариш баробарида, инсон ва ҳайвонлар саломатлигига ҳам салбий таъсир кўрсатмоқда. Кислотали ёмғирлар, чанг, газ ва аэрозоллар шундай зарарли таъсирлар қаторига киради.

Чиқиндиларни бошқариш муаммоси

Замонавий жамият маҳсулот истеъмоли ва қадоқлашда чиқиндилар миқдорини кескин оширди. Уларнинг кўп қисми қайта ишланмайди ва қайта табиатга ташланади. Чиқиндиларни саралаш, қайта ишлаш ва камайтириш орқали ушбу муаммони бартараф этиш мумкин.

Озон қатламининг емирилиши

Озон қатлами ерни зарарли ультрабинафша нурлардан ҳимоя қилади. Аммо CФC (хлорфторокарбонлар) моддалари унинг парчаланишига сабаб бўлмоқда. Антарктида устидаги озон тешиги ва инсон саломатлигига таъсир қилувчи омиллар ҳали ҳам жиддий экологик муаммо бўлиб қолмоқда.

Океанда табиий мувозанат издан чиқмоқда

Океанлар экологик мувозанатни сақлаб туришда муҳим рол ўйнайди. Аммо ортиқча балиқ овлаш, денгиз ифлосланиши ва ноёб турларнинг йўқолиши денгиз экотизимларини ҳалокатга етказмоқда. Балиқ сотуви қисқариши – бу келажакда озиқ-овқат хавфсизлигига жиддий таҳдид.

Ўрмонларни кесиш

Ўрмонларни кесиш — нафақат дарахт, балки келажакни кесиш

Дарахтлар — Ернинг ўпкалари. Ҳар кесилган ўрмон кислородни камайтиради, иссиқхона эффектларини кучайтиради ва биохилма-хилликни камайтиради

Эртанги келажак учун ҳам табиатга бўлган муносабатимизни ўзгартиришимиз ва атрофимиздаги оламни асрашимиз шарт . Бекорга халқимиз "Бир дарахтни кессанг, ўрнига мингини эк "демайди.

Олтиной Мўминова,
Жаҳон тиллари университети халқаро журналистика
факультетининг 2-босқич талабаси